Veiligheid speelterreinen
Veiligheid speelterreinen
Speelterreinen zijn onderworpen aan strenge wetgeving. Dat is maar goed ook: Een slecht ontworpen speeltoestel verbergt heel wat gevaren waar je niet meteen aan denkt: Een schommel die te laag hangt kan voeten blokkeren, kinderen kunnen door te brede openingen van een balustrade vallen, maar als ze te klein zijn kunnen ze erin blijven haken met vingers of handen.
Een speelterrein uitbaten komt dus niet alleen met een heleboel speelplezier, maar ook met een grote verantwoordelijkheid: Je bent er verantwoordelijk voor dat alle speeltoestellen waar de kinderen op gaan spelen veilig zijn.
Hebben wij een speelterrein?
Om uit te maken of jouw jeugdwerking uitbater is van een speelterrein en dus verantwoordelijk is voor de naleving van de wetgeving stel je jezelf twee vragen.
Is het antwoord op beide vragen positief? Dan moet je aan alle regels voldoen.
1. Zijn wij de uitbaters?
De uitbater van het speelterrein is verantwoordelijk voor de goede staat en veiligheid van dat speelterrein.
a. Huur je het terrein? Ga dan na of je bepalingen hebt opgenomen over het beheer van de buitenruimte. Je kan namelijk afspreken dat de eigenaar verantwoordelijk is voor het beheer van die buitenruimte.
b. Ben je eigenaar van het terrein? Dan ben je waarschijnlijk uitbater van dat terrein. Toch kan je in bepaalde gevallen afspraken hebben met de gemeente of een andere partner over het uitbaten van dat terrein.
2. Is het volgens de wet een speelterrein?
De wet beschouwt een buitenruimte pas als ‘speelterrein’ als er minstens één speeltoestel op staat.
a. Staat er enkel een tijdelijk speeltoestel op dat gemaakt is door de kinderen als onderdeel van hun spel? Dan is de wet niet van toepassing.
b. De wet zegt niet dat speeltoestellen vaste constructies moeten zijn om als speeltoestel gezien te worden. Ook losse speeltoestellen, zoals een gocart die permanent op het terrein staat, kunnen bekeken worden als speeltoestellen.
Onderstaande tekst komt idealiter in een soort openklapmenu of zo een vraagtekentje waar je met de muis over kan gaan en er zo’n tekstbalonnetje verschijnt
Een speelterrein is ‘elk terrein waar tenminste één speeltoestel aanwezig is dat door kinderen en jongeren gebruikt wordt om te spelen.’
Een speeltoestel is dan weer ‘elk product bestemd voor vermaak, of ontspanning, ontworpen of kennelijk bestemd om te worden gebruikt door personen die de leeftijd van 18 jaar nog niet hebben bereikt, waarbij uitsluitend gebruik gemaakt wordt van zwaartekracht of van fysieke kracht van de mens gebruik wordt gemaakt en bestemd voor collectief gebruik op een tijdelijk of blijvend speelterrein’
Einde onderstaande tekst
FAQ
Kunnen we niet gewoon een bordje plaatsen om aan te geven dat ‘we niet verantwoordelijk zijn voor gebeurlijke ongevallen’?
Zo’n bordje neemt de verantwoordelijkheid voor een veilig speelterrein niet weg. Je blijft verantwoordelijk voor de goede staat en veiligheid van het terrein en de speeltoestellen die erop staan.
Maar we kunnen toch niet garanderen dat de kinderen de speeltoestellen op een veilige manier gebruiken?
Als uitbater ben je enkel verantwoordelijk voor de veiligheid van die speeltoestellen als ze op een ‘normale’ manier gebruikt worden. En ja, ‘normaal’ betekent ook dat ze op het dak van het speelhuisje klimmen!
Als begeleider ben je wél verantwoordelijk voor het gedrag van de kinderen. In de meeste gevallen zal je dus voor zowel de toestellen (als uitbater) als het gedrag (als begeleider) verantwoordelijk zijn.
Hoe zit dat met die tijdelijke speeltoestellen?
Hebben de kinderen een tijdelijk speeltoestel gemaakt als onderdeel van hun spel? Dan beschouwt de wetgever die niet als speeltoestellen. Je mag dus gerust samen met de kinderen een speeltoestel uit paletten bouwen. Gelukkig maar!
Voorwaarden
Het is samen met of door de kinderen gebouwd als onderdeel van hun spel
WEL
Een boomhut door de kinderen gebouwd, een sjorconstructie die je samen met de kinderen bouwt.
NIET
Een zelfgemaakte schommel die je met de leiding bouwt voor de kinderen
Het is een tijdelijke constructie
‘Tijdelijk’ wordt niet gedefinieerd in de wet. Je moet dus inschatten of een constructie tijdelijk is of niet. Je kan je baseren op onderstaande elementen
Geen vaste plaats op het speelterrein
Binnen korte tijd verwijderd of veranderd door de kinderen
In de praktijk spreken we over maximaal enkele weken, niet enkele maanden
Ze zijn geen structureel onderdeel van het speelterrein
Je blijft als begeleider wél verantwoordelijk voor het inschatten van risico’s van het spel van die kinderen.
Gebruik in de eerste plaats je gezond verstand om risico’s in te schatten: Zitten die knopen vast? Is het verstandig om zo hoog te bouwen? Is er instortingsgevaar?
Beperk de risico’s door afspraken te maken met de kinderen, een oogje in het zeil te houden en constructies na te kijken op stevigheid.
Lees er meer over op de pagina ‘veiligheid en risico’s inschatten’
Welke dingen moet je in de praktijk doen om je speelterrein te onderhouden?
Er wordt van de uitbaters van speelterreinen drie dingen verwacht
Maak een risicoanalyse: Inventariseer de mogelijke risico’s
Neem de nodig preventiemaatregelen op basis van de risico’s
Werk een inspectie- en onderhoudsschema uit en volg dat nauwgezet
De uitbater is verantwoordelijk dat dit gebeurt door mensen met de juiste expertise en kennis. We raden je aan om professionele hulp in te schakelen zodat je zeker niets over het hoofd ziet.
Publicaties
Download het handboek ‘Veiligheid van speelterreinen’ van de FOD economie
Link: https://economie.fgov.be/nl/publicaties/handboek-veiligheid-van
Download of bestel de handige gids van Speelom om veiligheidscontroles van speelterreinen uit te voeren
Link: https://k-s.be/speelom/welkom-bij-speelom/publicaties-mbt-veiligheid-speelterreinen/
Bekijk de pagina ‘infrastructuur, een plek voor je werking’ met tips en voorbeelden van andere werkingen van VDS vzw
Link: https://www.speelplein.net/beterspelen/organisatie/infrastructuur
Inrichting
Een buitenruimte is niet automatisch een leuke speelplek. Een kaal grasveld of een betonnen speelplaats bieden nu eenmaal niet zoveel speelkansen.
Op een eigen buitenruimte kan je al heel wat doen om er een leuke speelplek van te maken. Met kleine ingrepen, zoals losse speelelementen toevoegen, het installeren van een bouwspeelplaats of allerlei tekeningen op de grond kom je al ver.
Mag het wat meer zijn? Dan kan je van jouw buitenruimte een groen speelparadijs maken.
Ook als je niet de eigenaar bent van die buitenruimte bestaan er heel wat mogelijkheden: Ga in onderhandeling met de eigenaar of zet vol in op mobiele speelhoeken die je binnen kan zetten als jouw werking afgelopen is.
Publicaties
GoeGespeeld zet je op de goede weg bij het inrichten van een groene speelruimte. Van stappenplan tot inspiratie of partners: Je vind het er allemaal.
Link: https://www.goegespeeld.be/inhoud/speleninhetgroen
Ga met Playground ideas aan de slag om je eigen speelplek te ontwerpen. Van DIY-handleidingen tot een 3D-ontwerpmodule: je vind het er allemaal.
Link: https://playgroundideas.org/
Loose parts zijn een ideale manier om de kinderen ontwerper te maken van de buitenruimte. Ga met grote verplaatsbare voorwerpen aan de slag om zélf de ruimte vorm te geven.
Link: https://loosepartsplay.be/
Link: www.speelplein.net/beterspelen/spelen/materiaal
VDS vzw verzamelt op ‘Beter Spelen’ een heleboel interessante informatie rond het inrichten van je buitenruimte. Inclusief een heleboel tips over groene en avontuurlijke speelplekken: van ontwerp tot veiligheid. Een ideaal startpunt!
Link: https://www.speelplein.net/beterspelen/organisatie/infrastructuur
Regionaal Landschap Rivierenland vzw begeleidde jeugdbewegingsgroepen in het groen en klimaatrobuust maken van hun buitenruimte. De geleerde lessen werden verzameld in een brochure ‘(ver)Groen avontuur’.
Een buitenruimte kan overweldigend zijn voor kinderen. Door in te zetten op visualisatie maak je duidelijk wat er buiten allemaal te beleven valt. Zo maak je de kinderen zelfstandiger en biedt je comfort. Lees er meer over bij de Vlaamse Dienst Speelpleinwerk (VDS vzw)
Link: https://www.speelplein.net/beterspelen/organisatie/visualisatie
o Veiligheidsgids avontuurlijke natuurspeelomgevingen
o Handboek speelgroen
o Veiligheid groene speelplaatsen
- Gedeelde speelplaatsen
- Met kinderen en animatoren[WT1]
Tijdelijke inrichting
In je eigen speelruimte ontstaan de gekste ideeën. Je verbouwt de schommel tot een vliegtuig, gaat aan de slag met spijkers en hamers of je wil gewoon een vuurtje stoken.
Dan gaat ook ineens een belletje rinkelen: Mogen we dat allemaal wel doen?
In de meeste gevallen is het antwoord volmondig ‘Ja!’
Zolang je voorzichtig bent, oog hebt voor mogelijke gevaren[WT2] die je creëert met je tijdelijke aanpassingen en daarmee aan de slag gaat is veel mogelijk!
Publicaties
Kind en Samenleving ging aan de slag met zeven vragen over risico’s en speelkansen. Op miniposters maakt Kind en Samenleving duidelijk dat er meer mogelijk is dan je op het eerste zicht zou denken.
Link: https://k-s.be/spelen-en-vrije-tijd/ja-dat-mag/ja-dat-mag
Kinderen die vuur maken spelen door de elementen van de natuur te controleren en leren hoe ze er veilig mee om kunnen gaan. Tegelijk schuilt in spelen met vuur ook een risico. Scouts en Gidsen Vlaanderen weet er natuurlijk alles over.
Link: https://www.scoutsengidsenvlaanderen.be/technieken/veilig-vuur-maken
Te weinig plaats om je materiaal op te bergen? Nood aan een tienerkot, maar geen lokaal over? Dan is een container plaatsen de ideale oplossing! VDS vzw zocht uit waar je rekening mee moet houden als je een containerin je buitenruimte wil plaatsen.
Link: https://www.speelplein.net/Download/infofiche-containersophetspeelplein.pdf
o https://www.speelplein.net/beterspelen/spelen/speelterrein
Veiligheid en risico’s inschatten
Een ongeluk ligt zit een klein hoekje. In datzelfde hoekje vinden we een hoop speelkansen terug. Risicozoekend gedrag is eigen aan het spelen van kinderen. Ze gaan op zoek naar het soort spelen waar ze een beetje bang van worden.
Spelen op hoogte, spelen op gevaarlijke plekken of gewoon heel snel gaan: Het zijn allemaal dingen die de speelervaring van kinderen versterken.
En dat is goed: Kinderen die op jonge leeftijd leren risico’s inschatten verleggen hun grenzen en leren vroeg gevaren inschatten.
Tegelijk ben je er als begeleider verantwoordelijk voor dat het risicovol spelen geen gevaarlijk spel wordt.
Ontdek hoe je als werking kan omgaan met risico’s en een correcte inschatting kan maken van gevaarlijke situaties.
Publicaties
Welke acht vormen van risicovol spel bestaan er? Waarom is risicovol spelen belangrijk in de ontwikkeling van kinderen? Hoe kan je risicovol spelen ondersteunen? Je leest er alles over op de website van GoeGespeeld.
Link: https://www.goegespeeld.be/inhoud/risicovolspelen
Met het project RePlay onderzoekt de ArteveldehogeschooI hoe ze risicovol spelen een plek kunnen geven in de kinderopvang. Deze quicksheets over risicovol spelen geven aanknopingspunten en tips over risicovol spelen.
Link: https://www.arteveldehogeschool.be/risicovolspelen/file/repository/RePLAY_quicksheets_HR.pdf
Risicovol spel is dan wel heel leuk voor de kinderen, voor een jeugdwerking komen er toch wel wat vragen bij kijken: Hoe zit dat met verzekeringen? Waar ligt voor ons de grens? Hoe kunnen we aan de slag om risico’s correct te analyseren? Je leest dat en nog veel meer bij de Vlaamse Dienst Speepleinwerk (VDS vzw);
Link: https://www.speelplein.net/beterspelen/spelen/risicovolspelen
Spelen op openbaar terrein
Veel jeugdinfrastructuur ligt in een buitenruimte die niet exclusief gereserveerd is voor die organisaties: een park waar iedereen welkom is, gedeelde buitenruimte of een buitenruimte die wat verder van de gebouwen ligt.
Dat lever vaak veel speelkansen op, maar creëert ook specifieke uitdagingen. Wat doe je met kinderen die wel mee willen spelen, maar niet tot jouw werking behoren? En wat met de andere gebruikers van die ruimte? En de veiligheid?
Spelen hoeft niet enkel te gebeuren in speciaal daarvoor ontworpen reservaten, waar kinderen enkel elkaar tegenkomen. Ook in de openbare ruimte valt heel wat te beleven: Zelfs als je een eigen perfect ontworpen buitenruimte hebt wil je ook wel eens op zoek naar andere speelplekken.
Publicaties
De Vlaamse Dienst Speelpleinwerk (VDS vzw) verzamelde heel wat tips voor werkingen die spelen in een gedeelde buitenruimte. Ga aan de slag met regels, materiaal en indeling.
Link: https://www.speelplein.net/beterspelen/organisatie/infrastructuur/openbaarterrein
Publieke ruimte op maat van kinderen. Wat betekent dat? En hoe gaan we aan de slag om de publieke ruimte kindgericht te ontwerpen? Kind en Samenleving gaat aan de slag met deze vragen en maakt duidelijk wat ‘kindgericht’ precies betekent.
Link: https://k-s.be/ruimte-omgeving/publieke-ruimte/kindgerichte-publieke-ruimte-/
Spelen in de openbare ruimte is meer dan speelstraten organiseren. Door aan de slag te gaan met inrichting van de openbare ruimte wordt dat een plek waar kinderen en jongeren écht welkom zijn. Ontdek op de website van GoeGespeeld regelgeving, interessante leestips en meer.
Link: https://www.goegespeeld.be/inhoud/spelenindeopenbareruimte
[WT1]Deze staan allemaal op beter spelen infrastructuur
[WT2]Link naar pagina over risico-analyse
Veiligheid en risico’s inschatten
Een ongeluk ligt zit een klein hoekje. In datzelfde hoekje vinden we een hoop speelkansen terug. Risicozoekend gedrag is eigen aan het spelen van kinderen. Ze gaan op zoek naar het soort spelen waar ze een beetje bang van worden.
Spelen op hoogte, spelen op gevaarlijke plekken of gewoon heel snel gaan: Het zijn allemaal dingen die de speelervaring van kinderen versterken.
En dat is goed: Kinderen die op jonge leeftijd leren risico’s inschatten verleggen hun grenzen en leren vroeg gevaren inschatten.
Tegelijk ben je er als begeleider verantwoordelijk voor dat het risicovol spelen geen gevaarlijk spel wordt.
Ontdek hoe je als werking kan omgaan met risico’s en een correcte inschatting kan maken van gevaarlijke situaties.
Publicaties
Welke acht vormen van risicovol spel bestaan er? Waarom is risicovol spelen belangrijk in de ontwikkeling van kinderen? Hoe kan je risicovol spelen ondersteunen? Je leest er alles over op de website van GoeGespeeld.
Link: https://www.goegespeeld.be/inhoud/risicovolspelen
Met het project RePlay onderzoekt de ArteveldehogeschooI hoe ze risicovol spelen een plek kunnen geven in de kinderopvang. Deze quicksheets over risicovol spelen geven aanknopingspunten en tips over risicovol spelen.
Link: https://www.arteveldehogeschool.be/risicovolspelen/file/repository/RePLAY_quicksheets_HR.pdf
Risicovol spel is dan wel heel leuk voor de kinderen, voor een jeugdwerking komen er toch wel wat vragen bij kijken: Hoe zit dat met verzekeringen? Waar ligt voor ons de grens? Hoe kunnen we aan de slag om risico’s correct te analyseren? Je leest dat en nog veel meer bij de Vlaamse Dienst Speepleinwerk (VDS vzw);
Link: https://www.speelplein.net/beterspelen/spelen/risicovolspelen