Een toegankelijk gebouw bouwen

Goed bereikbaarheid

Toegankelijkheid betekent een goede bereikbaarheid. Dit heeft te maken met de ligging van het gebouw, de nabijheid van openbaar vervoer en diensten, de toegankelijkheid van het publiek domein zoals de oversteekplaatsen, stoepen, parkeerplaatsen, voorrijdmogelijkheid, enz. Daarnaast is het een vereiste dat je een gebouw of omgeving kan betreden. Dit betekent dat de toegang duidelijk is en voor iedereen zonder drempels te nemen is.

Vlot en veilig gebruik

In het gebouw betekent toegankelijkheid dat je vlot en veilig gebruik kan maken van het gebouw zoals het bedoeld is. Het gaat hier om meer dan brede deuren en gangen. Ook verlichting, kleurgebruik, rustpunten, sanitair, meubilair, deurbeslag of bedieningsknoppen zijn van tel. Verder moet je ook de buitenomgeving zoals een terras of buitenspeelruimte kunnen gebruiken waarvoor ze ontworpen is. 

 Leesbaarheid van de ruimte

Tot slot is ook het begrijpen zeer belangrijk. De leesbaarheid van een ruimte, het ontwerp en de logica van het plan zorgen ervoor dat je al dan niet op een vanzelfsprekende wijze ‘geleid’ worden door het gebouw. Duidelijke signalisatie is een extra steun om je weg te vinden.

Keten van toegankelijkheid

Hou zeker rekening met de ‘keten van toegankelijkheid’. Elk onderdeel van een gebouw, zowel structurele elementen als afwerkingselementen, vormen een schakel in een groter geheel. Een voorbeeld: een aangepast toilet voorzien in je jeugdlokaal is een superidee. Maar vergeet niet dat de weg naar de toilet (ingang gebouw, gang tot aan de toiletdeur, de toiletdeur zelf) vlot toegankelijk moet zijn. 

Een ontwerp voor iedereen

Om voor een integraal toegankelijke ruimte te zorgen bestaat er de ontwerpmethode van 'Universal Design’ (V.S.). In Vlaanderen spreken we over ‘Ontwerpen voor iedereen’.

Universal Design wil aparte aanpassingen op vlak van toegankelijkheid voor de bezoekers van een gebouw vermijden. Dat wil zeggen dat je aanpassingen niet enkel moet doorvoeren voor bv. iemand die blind is, andere zaken moet aanpassen voor een rolstoelgebruiker, enz.
De bedoeling is dat gebouwen, producten of dienstverlening voor iedereen op dezelfde manier toegankelijk zijn. Op die manier voelt niemand zich gediscrimineerd.

Het concept 'Universal Design’ is opgebouwd rond zeven basisprincipes:

• bruikbaar voor iedereen

• flexibel in gebruik

• eenvoudig en intuïtief gebruik

• begrijpelijke informatie

• marge voor vergissingen

• beperkte inspanning

• geschikte afmetingen en gebruiksruimten

De zeven principes zijn geen concrete normen of aanbevelingen, maar aandachtspunten waar een ontwerper rekening mee moet houden tijdens het ontwerp van een gebouw. Universal Design streeft naar een ontwerp met een mooie en aantrekkelijke vormgeving gecombineerd met een praktisch gebruik voor iedereen.

Meer informatie over Universal Design vind je terug op de website: www.toegankelijkgebouw.be

Bouwen of verbouwen brengt regelmatig heel wat zorgen met zich mee. Er zijn zoveel elementen waar je rekening mee moet houden. Ook toegankelijkheid is een element dat de nodige aandacht moet krijgen. Een nieuwbouw of verbouwing vergt extra energie van de werking. Wat toegankelijkheid betreft, komt er dan nog eens bij dat verenigingen vaak niet weten hoe ze hieraan moeten beginnen.

Naast dit alles is het financieel plaatje vaak de grootste zorg. Verenigingen moeten dikwijls een groot deel van de (ver)bouwkosten of anderen kosten zelf financieren. Vaak zijn de subsidies voor het toegankelijk maken van infrastructuur hoogdrempelig en is er moeite om financiële middelen bij elkaar te krijgen.
Bredere gangen of een aangepast toilet lijken wel haalbaar omdat dit bijvoorbeeld bij de bouw geen grote meerkost betekent. 

Lift

De lift wordt herhaaldelijk als een knelpunt ervaren omwille van de dure investering. Om die reden proberen verenigingen een lift te vermijden door gelijkvloers te bouwen. Toch zien we aan de andere kant meer en meer lokalen met verdiepingen omdat dit een meer duurzame oplossing is op vlak van energieprestatie. Ook neemt een gebouw met verdiepingen minder plaats weg van de beschikbare buitenspeelruimte. 

Oplossingen

Oplossingen die een beperkt budget vragen

Grote verbouwingen zijn niet altijd noodzakelijk. Soms zijn organisatorische of creatieve oplossingen de sleutel tot een grote verbetering. Het geldt niet om alles op te lossen want sommige knelpunten kunnen beter structureel aangepakt worden.

Organisatorische oplossingen

Heel wat oplossingen kosten zelfs helemaal niets. Door bv. samen te werken of door bepaalde activiteiten anders in te richten:

• Multifunctioneel gebruik kan de kostprijs drukken want dit betekent dat het lokaal niet enkel in het weekend (meestal één namiddag, één of twee avonden) gebruikt wordt, maar dat er een hogere bezettingsgraad is. Het lokaal verhuren kan voor extra inkomsten zorgen die je dan kan investeren in toegankelijkheidsverbeteringen.

• Met een groepswissel (van de verdieping naar het gelijkvloers) kan een jongere met een rolstoel, gebroken been... toch deelnemen aan de activiteiten.

• Een aanpassing van de activiteiten kan ook een oplossing zijn. Heeft er iemand zijn been gebroken? Misschien laat je dan dat bosspel enkele weken wachten en organiseer je een stratenspel of probeer je op eigen (vlak) terrein iets te doen.

• Huur of leen bv. een rolstoel en vraag aan een lid om de jongere met het gebroken been bij te staan zodat die, met wat hulp, kan meedoen met het spel.

Organisatorische oplossingen zijn geen structurele oplossingen, maar ze kunnen al een eerste stap zijn voor een (tijdelijk) probleem. 

Creatieve oplossingen

Kleine, creatieve en slimme oplossingen om de toegankelijkheid te verbeteren kan je zeker en vast uitproberen. Verenigingen doen regelmatig knappe dingen met weinig middelen.

• Verlichting
  Een extra lampje plaatsen in de ruimte of het plaatsen van helderder licht op donkere plekken in je gebouw kan al heel wat doen voor kinderen en jongeren die slechtziende of slechthorend of doof zijn.

• Een activiteitenbord voorzien helpt om kinderen en jongeren met een mentale beperking meer structuur te geven.

• Een drempelvrije website met programma en informatie online zonder veel afbeelding en eventueel in luistervorm, helpen kinderen en jongeren die blind of doof zijn enorm vooruit.

• De deuren herschilderen in de ruimte zorgt voor heel wat extra contrast voor kinderen en jongeren die slechtziend zijn.

• De toiletten genderinclusief maken door de geslachtspictogrammen weg te halen, opent voor trans en non-binaire kinderen, jongeren en begeleiding de mogelijkheid zich ook comfortabel te voelen bij elk toiletbezoek.

• Een vuilbakje plaatsen in elk toilet houdt rekening met elke persoon.

• Verhoogde tafels zorgen ervoor dat iemand met een rolstoel onder de tafel kan rijden.

• Stoelen met een arm en rugleuning helpen kinderen en jongeren die last hebben van rugproblemen.

• Het kopen van rolstoeldorpels zorgt ervoor dat kinderen en jongeren in een rolstoel niet vastzitten aan een deur of toegang.

• Signalisatie met pictogrammen voor alle kinderen om meer structuur te hebben en zich zelfstandig te verplaatsen in het gebouw.

• Een makkelijk plan van het gebouw zodat kinderen en jongeren snel zien waar het toilet of het lokaal is waar ze moeten zijn en niemand verdwaalt.

• Rustplekken voorzien in verschillende ruimtes voor kinderen en jongeren die even op hun gemak willen zijn.

 Je let er best op dat sommige van deze creatieve oplossingen niet uitgroeien tot de norm. Als je nieuw gaat bouwen of als je gaat verbouwen en je er de mogelijkheid toe hebt, draagt het de voorkeur om knelpunten structureel en meer duurzaam op te lossen. 

Oplossingen in (ver)bouwplannen

Heb je meer nood aan visie in het (ver)bouwen van infrastructuur in functie van toegankelijkheid? Neem dan een kijkje onder het thema bouwen en verbouwen.

Het is nog te moeilijk om dit zelf te doen

Je kan je knelpunten altijd voorleggen aan Inter. Inter is het expertisecentrum in toegankelijkheid en Universal Design. Inter is gespecialiseerd in toegankelijkheids-adviezen en kan met je vereniging bekijken hoe knelpunten opgelost kunnen worden. 

Komaf.be voor meer informatie

Wil je meer lezen over het onderzoek rond toegankelijkheid van jeugdinfrastructuur en het belang van inzetten op toegankelijke gebouwen? Surf dan zeker naar www.komaf.be